ನಿದ್ರೆ ಒಂದು ನಿಸರ್‍ಗ ಸಹಜ ಕ್ರಿಯೆ. ಈ ಭೂಮಂಡಲದಲ್ಲಿರುವ ಮನುಷ್ಯನಾಗಲಿ, ಪ್ರಾಣೀ ಪಕ್ಷಿಗಳಾಗಲಿ ನಿದ್ರಿಸದೇ ಇರಲಾರವು. ಮನುಷ್ಯನಿಗಂತೂ ಆಹಾರಕ್ಕಿಂತಲೂ ನಿದ್ರೆಯೇ ಮುಖ್ಯ. ದಿನದಲ್ಲಿ ಎಂಟು ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆಯುತ್ತಾನೆ. ಇದೇ ರೀತಿ ಪ್ರಾಣಿ-ಪ್ರಕ್ಷಿಗಳೂ ಕೆಲಸಮಯ ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆಯುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳ ನಿದ್ರಾಭಂಗಿ ಮತ್ತು ಸಮಯ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿರಬಹುದು. ಅಂತಹ ಕೆಲವು ಕುತೂಹಲಕರ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ.
ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ಎಚ್ಚರವಿದ್ದು ರಾತ್ರಿ ಮಲಗುತ್ತವೆ. ಬಾವಲಿಗಳು ಗವಿಯ ಗೋಡೆಗೋ, ಗಿಡದ ಟೊಂಗೆಗೋ ಅಥವಾ ಹಳೆಯ ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿಯೋ ತಲೆಕೆಳಗಾಗಿ ನಿದ್ರಿಸಿದರೆ, ಕೋಳಿಗಳು ಗೂಡಿನಲ್ಲಿ ಕುಂತೇ ನಿದ್ರಿಸಿ ತಮ್ಮ ದೇಹದ ಸಮತೋಲನ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.
ಪಕ್ಷಿಲೋಕದ ಅತ್ಯಂತ ಸಣ್ಣ ಪಕ್ಷಿ ಎಂಬ ಖ್ಯಾತಿಗೆ ಹೆಸರಾದ ಹಮ್ಮಿಂಗ್ ಬರ್‍ಡ್ ನಿದ್ರೆಯ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಕುಂಭಕರ್‍ಣನಂತೆ! ಅದು ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆಯುತ್ತದೆ. ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಸತ್ತಂತೆಯೇ ಇರುವ ಈ ಹಕ್ಕಿಯನ್ನು ಕೈಹಾಕಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಎತ್ತಿಕೊಂಡು ಬರಬಹುದು. ಆಗ ಅದಕ್ಕೆ ಮನುಷ್ಯರ ಸ್ಪರ್‍ಶದ ಅರಿವು ಕೂಡ ಇರುವುದಿಲ್ಲ!
ಕಾಮನ್ ಸ್ವಿಫ್ಟ್ ಪಕ್ಷಿ ಎರಡು ಮೂರು ವರ್‍ಷಗಳವರೆಗೆ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಹಾರಾಡುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಕ್ರಿಮಿಕೀಟಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಗುವ ಆಹಾರ ಸೇವಿಸುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಅದಕ್ಕೆ ಕೆಳಗೆ ಬರುವ ಅವಶ್ಯಕತೆಯೇ ಇಲ್ಲ. ಹಾರಾಡುತ್ತಲೇ ನಿದ್ರಿಸತ್ತದೆ. ಸೂಟಿ ಟರ್‍ನ್ ಪಕ್ಷಿಯೂ ಕೂಡ ಅಷ್ಟೇ! ಸುಮಾರು ೩ ರಿಂದ ೪ ವರ್‍ಷಗಳವರೆಗೆ ಸತತವಾಗಿ ಹಾರುತ್ತ ಇರಬಲ್ಲದು. ಹಾರಾಡುತ್ತಲೇ ನಿದ್ರೆ ಮಾಡಬಲ್ಲದು.
ಬೆಕ್ಕು ತನ್ನ ಮೈಯನ್ನು ದುಂಡಗೆ ಬಾಗಿಸಿ ಮಲಗಿದರೆ ನಾಯಿ ಮತ್ತಿತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮನುಷ್ಯನಂತೆ ಒರಗುತ್ತವೆ. ಕುದುರೆ ನಿಂತೇ ನಿದ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಸಿಂಹಗಳು ದಿನದ ೨೦ ತಾಸುಗಳನ್ನು ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆಯುತ್ತವೆ. ಧ್ರುವ ಪ್ರದೇಶದ ಬಳಿಯ ಹಿಮಕರಡಿಗಳ ಶೀತನಿದ್ರೆಯೇ ಒಂದು ವಿಶೇಷ. ಶೀತಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆರು ತಿಂಗಳ ತನಕ ಆಹಾರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೇ ಅವು ನಿದ್ರಿಸುತ್ತವೆ.
ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿರುವ ಕೆಲವು ಅಳಿಲುಗಳು ವರ್‍ಷದಲ್ಲಿ ೯ ತಿಂಗಳನ್ನು ಗಾಢ ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಕಳೆಯುತ್ತವೆ.
ಮೀನುಗಳು ಸಸ್ತನಿಗಳಂತೆ ನಿದ್ರೆ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಕತ್ತಲಲ್ಲಿ ಅವುಗಳ ದೇಹದ ಕ್ರಿಯೆ ಮಂದಗತಿಯಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ೨೦ ನಿಮಿಷಗಳವರೆಗೆ ನಿದ್ರಿಸಿ ಮತ್ತೆ ಚುರುಕಾಗುತ್ತವೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವು ಏನನ್ನೂ ತಿನ್ನುವುದಿಲ್ಲ. ನಿದ್ರೆ ಬಂದಾಗ ಸ್ವಲ್ಪ ತೂಕಡಿಸಿ ಮತ್ತೆ ಎಚ್ಚರವಾಗುತ್ತವೆ. ಅಪಾಯದ ಮುನ್ಸೂಚನೆ ಸಿಕ್ಕ ತಕ್ಷಣ ಚುರುಕಾಗುತ್ತವೆ.
‘ಲಂಗ್ ಫಿಶ್’ ಹೆಸರಿನ ಮೀನು ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತದೆ. ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಅಭಾವವಾದಾಗ ಇದು ಕೆಸರು ನೆಲದಲ್ಲಿ ಬಿಲ ತೋಡಿಕೊಂಡು ಬಿಲದ ಬಾಯನ್ನು ಮುಚ್ಚಿ ಮುದುಡಿ ಮಲಗುತ್ತದೆ. ಮಳೆ ಬಂದು ನೀರು ದೊರೆತಾಗ ಮೇಲೆದ್ದು ಬರುತ್ತದೆ. ಬೇಸಿಗೆಯಿಂದ ಮಳೆಗಾಲದವರೆಗಿನ ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅದು ನಿದ್ರೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ಮೀನು ೨ ರಿಂದ ೩ ವರ್‍ಷಗಳವರೆಗೂ ನಿದ್ರೆ ಮಾಡಿದ ದಾಖಲೆಗಳಿವೆ.
ಡಾಲ್ಫಿನ್‌ನ ನಿದ್ರೆ ಇನ್ನೂ ವಿಚಿತ್ರ. ಅದರ ಮಿದುಳು ಎರಡು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಭಾಗಗಳಾಗಿ ಕಾರ್‍ಯ ನಿರ್‍ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಬಲಭಾಗದ ಮಿದುಳು ನಿದ್ರೆಗೊಂಡಾಗ ಎಡಭಾಗದ ಮಿದುಳೂ ಎಚ್ಚೆತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಎಡಭಾಗದ ಮಿದುಳು ಮಲಗಿದಾಗ ಬಲಭಾಗದ್ದು ಎಚ್ಚೆತ್ತಿರುತ್ತದೆ.
*****
